شاید تابه حال دستگاه پالس اکسیمتر را دیده باشید، اما اسم آن به گوشتان نخورده باشد! پالس اکسیمتر یک وسیله پزشکی بسیار مهم است که توسط بسیاری از متخصصان مراقبت های بهداشتی برای اندازه گیری میزان اکسیژن اشباع موجود در خون بیمار استفاده می شود.
در این مقاله از طوطی کالا قصد داریم شما را بیشتر با دستگاه پالس اکسیمتر آشنا کنیم و در مورد نحوه عملکرد و چگونگی استفاده از آن اطلاعات کاملی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
عکس دستگاه پالس اکسیمتر Pulse Oximeter
پالس اکسیمتر چیست؟
نام این دستگاه از سه کلمه پالس (ضربان قلب)، اکسی (اکسیژن) و متر (یعنی اندازه گیری کننده) تشکیل شده است، به این معنا که تعداد ضربان قلب در دقیقه و درصد اکسیژن اشباع شده خون (spo2) را اندازه گیری میکند.
پالس اکسیمتر (اکسیژن سنج) (به انگلیسی Pulse Oximeter) یک تست بدون درد و غیر تهاجمی است که سطح اکسیژن اشباع شده (spo2) را اندازه می گیرد.
چرا اندازه گیری اکسیژن خون اهمیت دارد؟
نظارت بر سطح اکسیژن موجود در خون بیمار بخشی از استانداردهای جهانی در مراقبت از بیمار است و در صورت افت سطح اکسیژن در خون می تواند شاخص بسیار مهمی برای علائم شدید بیماری در فرد باشد. کاهش اکسیژن اشباع اغلب می تواند به معنای وجود مسئله جدی در سیستم گردش خون یا تنفس باشد.
اندازه گیری اکسیژن خون به دستگاه پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر چگونه استفاده می شود؟
پالس اکسی متر یک دستگاه کلپیسی مانند کوچک است که به قسمتی از بدن مانند انگشت شست پا یا لاله گوش وصل میشود. استفاده رایج آن به شیوه متصل کردن به یک انگشت است.
از این دستگاه اغلب در شرایط مراقبتی حساس مانند اتاق های اورژانس یا بیمارستانها استفاده میشود. برخی از پزشکان مانند متخصصین ریه نیز از این دستگاه در مطب خود برای سنجش میزان اکسیژن خون بیماران ریوی استفاده می کنند.
دستگاه پالس اکسیمتر چگونه کار میکند؟
در حین خواند پالس اکسی متر، یک دستگاه کوچک کلیپسی مانند بر روی انگشت، لاله گوش، یا انگشست شست پا قرار میگیرد. شعاع های کوچکی از نور از دستگاه خارج میشوند و با عبور از درون خون آن قسمت، میزان اکسیژن را اندازه میگیرند. در واقع اینکار را با اندازه گیری تغیرات جذب نور در خون اکسیژن دار و کم اکسیژن انجام می دهد. این فرآیند کاملا بدون درد است.
نحوه عملکرد دستگاه پالس اکسیمتر
دستگاه پالکس اکسیمتر علاوه بر میزان اکسیژن اشباع شده میتواند ضربان قلب را نیز اندازه گیری کند.
هیپوکسمی چیست؟
هنگامی که میزان اکسیژن خون از حد طبیعی کاهش یابد، هیپوکسمی Hypoxemia به وجود می آید. اگر میزان اکسیژن خون به حد بحرانی برسد ممکن است مشکلات و آسیب های قلبی و ریوی را به همراه داشته باشد.
معمولا کمبود اکسیژن خون با علائم زیر همراه است:
-
تنگی نفس
-
گیجی
-
افزایش ضربان قلب
-
درد در قفسه سینه
-
سردرد
و چنانچه هیپوکسمی ادامه داشته باشد می تواند منجر به بروز علائمی از جمله سیانوز شود. بارزترین علامت سیانوز تغییر رنگ پوست به آبی است. گاهی اوقات سیانوز می تواند عوارض خطرناک تری مانند نارسایی تنفسی یا مرگ را به همراه داشته باشد.
انواع پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر انگشتی خانگی: این دستگاه به شکل یک گیره سر انگشت دست قرار می گیرد و دارای صفحه نمایش است که بر روی آن معمولا درصد اکسیژن اشباع خون، میزان ضربان قلب و درصد باتری را نشان می دهد. در بعضی از انواع این دستگاه ها با اتصال بلوتوث به کامپیوتر می توان اطلاعات را توسط نرم افزار مخصوص ذخیره کرد.
تصویر دستگاه پالس اکسیمتر انگشتی
پالس اکسیمتر رومیزی: در این مدل دستگاه ها که اغلب در بیمارستان ها و مراکز درمانی استفاده می شوند، پروب سنجش به نوک انگشت متصل شده و با کابل به دستگاه پردازنده متصل می شود.
نمایشگر دستگاه میزان اکسیژن خون، ضربان و ریتم قلبی را نشان می دهد و دارای باتری داخلی شارژی هستند. مانیتور های علائم حیاتی نیز کابل پروب اندازه گیری اکسیژن خون را دارند که این مقدار را در بین پارامترهای حیاتی بیمار نمایش می دهند.
پالس اکسیمتر اطفال و نوزاد: پالس اکسیمتر اطفال معمولا به دور موچ دست و یا پا بسته می شود. بعضی از پالس اکسیمترها دارای گیره قابل تنظیم هستند که در مورد اطفال و نوزاد و همچنین بزرگسالان در سنین مختلف قابل استفاده باشند.
نحوه خواندن پالس اکسیمتر
برای بدست آوردن بهترین قرائت از پالس اکسیمتر:
-
هنگامی که اکسیمتر را روی انگشت خود قرار می دهید، مطمئن شوید که دست شما گرم، شل و زیر سطح قلب باشد. هر لاک روی آن انگشت را پاک کنید.
-
آرام بنشینید و قسمتی از بدن خود را که در آن پالس اکسیمتر قرار دارد حرکت ندهید.
-
چند ثانیه صبر کنید تا خواندن تغییر کند و یک عدد ثابت نمایش داده شود.
-
سطح اکسیژن خود و کنترل فشار خون نرمال با دستگاه فشارسنج را با تاریخ و زمان خواندن یادداشت کنید تا بتوانید به راحتی تغییرات را ردیابی کرده و به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود گزارش دهید.
نحوه خواندن دستگاه پالس اکسیمتر
کاربرد پالس اکسیمتر
پالس اکسیمتر (Pulse Oximeter) برای موارد زیر کاربرد دارد:
-
قبل، بعد و حین عمل جراحی که بیمار بیهوش می باشد.
-
مشاهده طرز کارکرد داروهایی که برای درمان بیماری ریه استفاده می شوند.
-
بررسی توانایی فرد برای افزایش سطح فعالیت خود.
-
بررسی نیاز فرد به اکسیژن و کمک به تنفس او.
-
بررسی طرز تنفس او در هنگام خواب و تشخیص بیماری آپنه خواب
همچنین این دستگاه برای بیمارانی که سطح اکسیژن پایینی دارند و باید میزان اکسیژنشان به طور متداول چک شود استفاده میگردد مانند : افراد مبتلا به آسم، نارسایی قبلی، حمله قلبی، سرطان ریه، ذات الریه، انسداد ریه، کم خونی و کرونا ...
پالس اکسیمتر و تشخیص بیماری کرونا
ویروس کرونا، عامل بیماری کووید 19 می تواند سبب آسیب به ریه افراد شود. در نتیجه، میزان اکسیژن خون می تواند کاهش یابد. این کاهش بسته به شرایط مختلف ممکن است با علائم تنفسی همراه باشد. در برخی از شرایط نیز بیمار هیچ گونه علائمی ندارد اما درصد اکسیژن اشباع اندازه گیری شده، کاهش قابل توجهی را نشان می دهد.
در این حالت اهمیت استفاده از پالس اکسیمتر دوچندان می شود. در نتیجه استفاده از این دستگاه و اندازه گیری اکسیژن اشباع می تواند اقدام مناسبی برای تشخیص زودرس و اقدام به موقع محسوب شود.
اندازه گیری سطح اکسیژن خون در زمان بیماری کرونا
نکته مهم: توجه به این نکته ضروری است که پالس اکسیمتر به هیچ عنوان ابزاری برای تشخیص بیماری کرونا محسوب نمی شود. همچنین نرمال بودن میزان اکسیژن اشباع خون اندازه گیری شده توسط دستگاه نیز نفی کننده وجود بیماری نیست.
در واقع اگر عدد اکسیژن فرد طبیعی باشد، بدین معنا نیست که فرد کرونا ندارد. بلکه پالس اکسیمتر می تواند میزان اکسیژن خون را اندازه گیری کرده و در صورت نشان دادن کاهش این عدد و یا کمتر بودن آن از حد استاندارد، به درمان و اقدامات پزشکی لازم در این زمینه کمک می نماید.
محدوده اکسیژن اشباع خون و تغییرات آن
همان گونه که بیان شد، میزان اکسیژن اشباع خون در حالت استاندارد و نرمال باید بالای 94 باشد. البته در صورتی که افراد بیماری های زمینه ای ریوی داشته باشند، این عدد می تواند بسته به تشخیص پزشک متفاوت باشد.
چنانچه این عدد به کمتر از 90 افت کند به معنای کاهش اکسیژن رسانی به اندام های حیاتی بدن می باشد. تنگی نفس، گیجی و خواب آلودگی از جمله علائمی است که ممکن است فرد به آن دچار شود. البته قضاوت در این باره با در نظر گیری میزان درصد اشباع فرد در روزهای قبل و ابتدای ابتلا بهتر صورت خواهد گرفت.
در واقع کاهش اکسیژن خون و فاصله گرفتن از محدوده استاندارد موضوعی است که باید به آن توجه داشت و در صورت بروز این اتفاق به پزشک اطلاع رسانی شود. در صورت کاهش شدید میزان اکسیژن خون به کمتر از 80 نیز امکان آسیب به دستگاه های بدن و اندام حیاتی افزایش می یابد. در نتیجه فرد در وضعیت خطرناکی قرار خواهد گرفت.
اندازه گیری اکسیژن خون توسط دستگاه پالس اکسیمتر
سخن پایانی
وجود میزان ثابت اکسیژن در بدن از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر این میزان دقیق کم شود، فرد دچار اختلالات زیادی در بدن خود می شود که حتی می تواند باعث مرگ بیمار شود. در بیماران خاص مانند بیماران ریوی، قلبی عروقی و یا افرادی با مشکلات نخاعی استخوانی ممکن است در هرلحظه اختلال سطح اکسیژن ایجاد شود.
دستگاه پالس اکسیمتر که نوع ثابت و نوع انگشتی آن موجود است، می تواند راه مطمئنی برای تعیین سطح اکسیژن موجود در خون باشد.