فن کویل چیست و عملکرد آن چگونه است؟ معرفی انواع فن کویل

فن کویل ها که گاهی با نام های فن کوئل یا فن کویل یونیت نیز شناخته می شوند، یکی از اجزای کلیدی و تاثیرگذار در سیستم های تهویه مطبوع ساختمان ها هستند. همان طور که از نام این دستگاه پیداست، فن کویل وظیفه دارد دمای مطلوب فضا را در فصول مختلف سال تأمین کند؛ چه در روزهای سرد زمستان و چه در گرمای تابستان.

فن کویل چیست؟

فن کویل یا Fan Coil Unit (FCU) همان طور که از اسمش برمی آید، از دو بخش اصلی فن دمنده و مبدل حرارتی (کویل) تشکیل شده است که به همراه فیلتر هوا و یک مدار کنترلی ساده عمل می کند.

عملکرد آن به این صورت است که در تابستان، آب سرد تولیدشده توسط چیلر یا مینی چیلر (معمولاً با دمای حدود ۷ درجه سانتی گراد) و در زمستان، آب گرم تولیدشده توسط دیگ یا پکیج، از طریق لوله های مسی موجود در کویل جریان پیدا می کند. فن با دمیدن هوا از اطراف کویل، باعث برخورد هوا با سطح سرد یا گرم آن شده و در نتیجه هوای خنک یا گرم وارد فضای داخلی ساختمان می شود.

این سیستم به دلیل کنترل مستقل دما در هر فضا، مصرف انرژی بهینه و قابلیت استفاده در انواع ساختمان ها (مسکونی، اداری، تجاری و هتل ها) یکی از محبوب ترین روش های تهویه مطبوع به شمار می رود

راهنمای خرید انواع بهترین فن کویل

مزایای فن کویل

1 - عدم نیاز به کانال کشی گسترده: این سیستم تنها به یک سری لوله کشی و برق کشی نیاز دارد و بر خلاف سیستم های کانالی، فضای بسیار کمی از ساختمان را اشغال می کند. این موضوع باعث کاهش هزینه های نصب و نگهداری می شود.

2 - تنوع در طراحی و نصب: فن کویل ها در مدل های مختلف سقفی، زمینی، دیواری و کاستی تولید می شوند و انتخاب آن ها بر اساس سلیقه و شرایط محیط بسیار راحت است.

3 - صرفه جویی در مصرف انرژی: هر واحد یا اتاق می تواند فن کویل مخصوص به خود را داشته باشد و تنها در صورت نیاز روشن شود، بنابراین نیازی به فعال کردن کل سیستم برای یک فضا نیست. این ویژگی باعث کاهش مصرف برق و هزینه های انرژی می شود.

4 - کارکرد دو فصله: فن کویل ها هم در تابستان و هم در زمستان کاربرد دارند. در زمستان آب گرم از بویلر یا پکیج وارد کویل شده و فن با عبور دادن هوا از کویل، گرمای آن را به محیط منتقل می کند. در تابستان نیز آب سرد تولیدی چیلر وارد کویل شده و همان فرآیند باعث تولید هوای خنک می شود.

معایب به کارگیری فن کویل

به مانند تمامی دستگاه های تهویه هوا، فن کویل ها نیز در کنار مزایایی که دارند، دارای معایبی هم هستند که در ادامه به آنها اشاره کرده ایم:

• نیاز به تعمیر و نگهداری تخصصی: سرویس و تعمیر فن کویل ها نسبت به برخی سیستم های دیگر سرمایش و گرمایش نیاز به مهارت و تجهیزات تخصصی دارد.
• نیاز به کانال کشی مجزا برای تهویه هوا: در محیط های بسته که گردش هوا محدود است، ممکن است نیاز باشد برای خروج یا ورود هوا، کانال کشی جداگانه انجام شود.
• عدم تأمین هوای تازه در برخی مدل ها: بسیاری از فن کویل ها هوا را از محیط داخلی می گیرند و هوای تازه از بیرون وارد نمی کنند. برای رفع این مشکل باید از مدل های مجهز به دریچه هوای تازه یا سیستم تهویه مجزا استفاده شود.
• ایجاد قطرات آب (کندانس) در تابستان: عبور آب سرد از کویل ها باعث ایجاد قطرات آب روی لوله ها می شود که باید از طریق لوله درین به خارج منتقل گردد. در صورت عدم طراحی یا نگهداری مناسب سیستم درین، ممکن است نشتی آب و مشکلات رطوبتی ایجاد شود.

💡 نکته تکمیلی: انتخاب ظرفیت و نوع فن کویل متناسب با شرایط آب وهوایی و ابعاد فضا، می تواند علاوه بر کاهش هزینه های انرژی، عمر مفید دستگاه را نیز افزایش دهد.

عملکرد فن کویل چگونه است؟

برای درک بهتر عملکرد فن کویل، می توان آن را شبیه به رادیاتور خودرو دانست. این دستگاه از مجموعه ای لوله های مسی (به نام کویل) تشکیل شده که در اطراف آن ها فین های آلومینیومی قرار دارند تا سطح تماس با هوا و در نتیجه راندمان انتقال حرارت افزایش یابد.

در ابتدای فرآیند، آب گرم یا آب سرد از موتورخانه مرکزی یا پکیج، از طریق لوله های ورودی وارد کویل می شود. آب پس از گردش در لوله های مسی، گرما یا سرمای خود را به فین های آلومینیومی منتقل کرده و سپس از طریق لوله های خروجی به موتورخانه یا منبع اولیه بازمی گردد.

همزمان، فن دمنده هوای محیط را از طریق دریچه ورودی مکش کرده و آن را از میان فین های کویل عبور می دهد. در این مرحله، هوا گرما یا سرمای کویل را جذب کرده و به صورت هوای خنک یا گرم به فضای داخلی هدایت می شود.

جنس کویل ها معمولاً از مس انتخاب می شود، زیرا مس رسانایی حرارتی بالایی دارد و انتقال دما در آن سریع تر انجام می شود.

برای مثال:

• اگر آب با دمای ۵۰ تا ۶۰ درجه سانتی گراد وارد کویل شود، هوای عبوری سریع گرم شده و دمای اتاق در مدت کوتاهی افزایش می یابد.
• اگر آب با دمای ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد وارد شود، هوای اتاق به سرعت خنک می شود.

💡 نکته: استفاده از فین های آلومینیومی و طراحی بهینه مسیر جریان هوا در فن کویل ها، باعث افزایش بازدهی و کاهش مصرف انرژی می شود.

نحوه عملکرد فن کویل به صورت تصویری

انواع فن کویل

فن کویل سقفی

این مدل از فن کوئل بسیار پر کاربرد می باشد که در سقف کاذب و یا زیر سقف نصب می شود. از ویژگی های آن کم صدا بودن و به دلیل توکار بودن، فضایی از محیط را اشغال نمی کند. سیستم هوا دهی فن کویل سقفی از دریجه جلویی و به صورت افقی است.

این وسیله برای نصب در ساختمان های مسکونی مناسب تر است. قیمت فن کویل نسبتا مناسب است و از لوازم گرمایشی و سرمایشی محبوب در بین خانواده ها است. موارد مصرف این نوع عبارتند از:

• ادارات
• دانشگاه ها
• مکان هایی با فضای کوچک

فن کویل سقفی روکار

که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد و در واقع دستگاه، با کابین است که روی کار (سقف) نصب می گردد.

فن کویل زمینی

انواع دستگاه های ایستاده یا زمینی برای تامین سرمایش و گرمایش ساختمان تولید شده که با توجه به فضا کاربرد بیشتری دارد. در مناطقی که فضای کافی برای نصب فن کویل در گوشه ای از اتاق وجود داشته باشد می توان از نوع زمینی استفاده کرد. از معایب آن می توان اشغال محیط ساختمان نام برد اما تعمیر فن کویل زمینی به سبب اینکه در ارتفاع نیست نسبت به انواع دیگر راحت تر است.

عکس فن کویل زمینی

فن کویل های زمینی معمولا مکش هوا را از پایین و دهش هوا را از بالا و یا روبروی دستگاه انجام می دهند و تنظیمات هوادهی با نوع سقفی متفاوت است. معمولا در مراکز آموزشی، بیمارستان ها و ساختمان هایی که امکان شکافتن سقف برای نصب فن کویل نیست، این دستگاه استفاده می شود. این نوع بیشتر برای موارد زیر مناسب می باشد:

• مدارس
• مجتمع های مسکونی
• و غیره

فن کویل دیواری

از لحاظ ظاهری این فن کویل ها شبیه به کولرهای گازی متداول (کولر اسپلیت) می باشند، با این تفاوت که در کولر گازی مبرد در گردش درون لوله هاست ولی در فن کویل دیواری آب در گردش می باشد.

فن کویل های دیواری که امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرند، از جمله دستگاههای نسبتا گران قیمت می باشند. نصب این سیستم های تهویه مطبوع ساده بوده و برای تعمیر و سرویس های دوره ای، متخصصان به زحمت نخواهند افتاد.

عکس فن کویل دیواری توکار و فن کویل روکار

فن کویل های کانالی

از لحاظ ظاهری و نحوه نصب و قرار گیری می توان فن کویل کانالی را به نوع سقفی توکار مشابه دانست چون هردو درون سقف کاذب ساختمان قرار داده می شوند و از طریق کانال کشی فضای مختلف را تهویه می کنند. با این تفاوت که سر و صدای حاصله از این نوع خاص، بیش تر بوده و فضاهایی نظیر خانه، اداره و ... مناسب نیست.

بیش تر از فن کویل کانالی در راهروها و اماکن بزرگ که این سر و صدا آزار دهنده نیست، بهره گرفته می شود. هوادهی این سیستم به نسبت بالاست و همین مساله نقطه قوت بزرگی برای فن کویل کانالی محسوب می شود.

فن کویل کاستی

این نوع فن کویل به دلیل قابلیتی که در نصب در ارتفاع های کم و زیاد به خصوص در سقف های کاذب دارد، نوعی محبوب است. فن کویل کاستی یک طرفه به دلیل پرتاب باد در یک طرف معمولا در سمت خاصی از هر اتاق نصب می شود.

همچنین فن کوئل کاستی Cassette چهار طرفه به دلیل پرتاب باد در هر چهار جهت، بسیار محبوب و پر فروش است. همچنین از دیگر ویژگی های فن کویل کاستی چهار طرفه می توان به نصب آسان و سریع آن اشاره کرد.

عکس فن کویل کاستی یک طرفه و چهار طرفه

منظور از فن کویل چهارطرفه این است که این دستگاه باید در مرکز سقف محیط تهویه شونده قرار بگیرد، چرا که باد را در چهار جهت پرتاب می کند. بدین ترتیب فن کویل کاستی یکطرفه و دوطرفه به ترتیب باد را در یک جهت و دوجهت پرتاب می کنند.

یکی از تفاوت های فن کویل کاستی یک طرفه با فن کویل سقفی توکار این است که جهت پرتاب فن کویل سقفی توکار روبرو (روبرو زن) و جهت پرتاب فن کویل کاستی یکطرفه رو به پایین (پایین زن) می باشد.

فن کویل های کاستی به لحاظ قیمت گرانتر از فن کویل های سقفی توکار می باشند، چراکه پنل این دستگاهها مجهز به بورد الکتریکی هوشمند و دارای ریموت کنترل هستند. از طرفی این دستگاهها مجهز به پمپ درین جهت ارسال آب تقطیر شده به بیرون هستند که بر قیمت این دستگاهها می افزاید.

اجزاء فن کویل

فن دمنده یا بلوور

بسته به ظرفیت فن کویل، معمولا یک تا سه عدد از این قطعه در یک دستگاه وجود دارد. فن وظیفه گردش هوا در فن کویل را بر عهده دارد. در حالت کلی فن ها به دو صورت چپ گرد و راست گرد متناسب با نوع فن کویل مورد استفاده قرار می گیرند.

جنس فن ها معمولا فلزی یا غیر فلزی است که فن کویل هایی که فن فلزی دارند قیمت بالاتری نسبت به فن کویل هایی با فن غیر فلزی دارند زیرا فن های فلزی مقاومتشان در برابر درجه حرارت بالای آب زیاد است و در مناطق سرد که درجه حرارت آب در بعضی از مواقع تا 80 درجه سانتی گراد می رسد ممکن است این درجه بالای آب باعث تغییر شکل و آسیب دیدگی فن پلاستیکی شود.

فن ها معمولا در دو نوع کم فشار و پر فشار تولید می شوند. به قسمتی که فن در آن قرار می گیرد هوزینگ گفته می شود.

عکس فن دمنده یا بلوبر

کویل حرارتی

کویل قطعه ای است که از لوله های مسی به همراه با فین های آلومینیومی تشکیل شده است. لوله های مسی در دو یا سه ردیف می باشد و این لوله ها به کلکتور ورود و خروج اصلی متصل می شوند که یکی وظیفه ورود آب گرم در زمستان از دیگ و یا آب سرد در تابستان از چیلر را دارد و دیگری مخصو برگشت آب به سمت موتورخانه مرکزی می باشد.

کویل قطعه ای است که از یک سری لوله های مسی با فین های آلومینیومی تشکیل شده است که محل عبور سیال در فن کویل می باشد. در بعضی از موارد از دو کویل در فن کویل استفاده می شود زیرا نیاز است به طور همزمان هوای سرد و هوای گرم تامین شود، به این مدل فن کویل چهار لوله ای گفته می شود.

تفاوت فن کویل چهار لوله ای با دو لوله ای این است که دو لوله ای دارای یک کویل می باشد و فقط هوای گرم یا هوای سرد را تامین می کند اما چهار لوله ای از دو کویل تشکیل شده است که به طور همزمان می تواند هوای سرد و هوای گرم محیط را تامین کند. از لحاظ قیمت فن کویل چهار لوله ای قیمت بالاتری نسبت به دو لوله ای دارد.

عکس کویل حرارتی

فیلتر هوا

فیلتر وظیفه جلوگیری از ورود گرد و غبار به درون فن کویل را بر عهده دارد که در مسیر ورودی فن کویل قرار می گیرد و مانع ورود گرد و غبار به درون فن کویل می شود. بهتر است از فیلترهایی استفاده شود که قابل شستشو و تمیز کردن باشند، زیرا باید هر مدت یکبار قبل از روشن شدن دستگاه فیلترها را تمیز کنیم تا گرد و غبار روی آن ها از بین برود. فیلترها در دو مدل پلاستیکی و فلزی در بازار موجود هستند.

موتور

الکتروموتور در فن کویل وظیفه انتقال توان و انرژی را بر عهده دارد و باعث چرخش فن و حرکت کل سیستم می شود که در دور های مختلف از سه دور تا حداکثر هشت دور موجود می باشد.

بهتر است از الکتروموتوری با دور بالا و صدای کم استفاده شود تا صدای تولیدی کل مجموعه زیاد نباشد و محیط اطراف را درگیر نکند. موتور از یک سری شفت و بلبرینگ تشکیل شده است که بهتر است از بلبرینگ بسیار مطمئن در موتور استفاده شود تا صدای تولیدی موتور کمتر و کارایی موتور بالاتر رود.

از برند های الکترو موتور ها می توان SISME - PIONEER - GENTEQ - الکتروژن - آرین صنعت و غیره ... را نام برد.

عکس موتور فن کویل

ترموستات یا کلید سلکتوری

از ترموستات در فن کویل های سقفی و کانالی و از کلید سلکتوری در فن کویل های زمینی استفاده می شود که جهت کنترل دور فن کویل، خاموش و روشن کردن فن کویل از ترموستات و کلید سلکتوری استفاده می شود.

پلنیوم باکس

باکس نگهدارنده فن و الکترموتور را پلنیوم باکس می گویند که وظیفه آن جلوگیری از ورود گرد و غبار به درون فضا می باشد به این صورت که هوای برگشتی از محیط را به سمت فیلتر ها هدایت می کند و مانع ورود آن ها به محیط می شود. پلنیوم باکس این امکان را فراهم می سازد که فیلتر ها بر روی فن کویل نصب گردند.

شیر هوا گیری دستی

جهت خارج نمودن هوای درون فن کویل که سبب آسیب رساندن به کویل ها و جلوگیری از عملکرد آن ها می گردد از شیر هواگیری استفاده می شود.

سینی درین

قطعه ای است که در زیر کویل دستگاه قرار می گیرد و آبی که از تقطیر روی لوله های کویل به وجود آمده را جمع کرده و به سیستم تخلیه هدایت می کند. سینی درین باید از جنس مرغوب و عایق با ضخامت مناسب برخوردار باشد، زیرا در صورت عملکرد نامناسب سینی درین، امکان نم پس دادن آب تقطیرشده به محل نصب فن کویل (سقف ، دیوار و ... ) وجود دارد و باعث خرابی و خسارت خواهد شد.

عکس اجزا و قطعات مختلف فن کویل

قیمت فروش فن کویل چگونه تعیین می شود؟

فن کویل ها معمولا دستگاههای ساده هستند، از این رو تعیین قیمت یک فن کویل بسته به قطعات به کار رفته در آن و البته کیفیت مونتاژ بستگی زیادی دارد. فروش فن کویل با قیمت های مختلفی انجام می گیرد که به سادگی می توان با بررسی قطعات به کار رفته علت اختلاف قیمت را به دست آورد.

به طور کلی فن کویل سقفی توکار قیمت پایینتری نسبت به قیمت فن کویل کاستی و دیواری دارد، چراکه تجهیزات کمتری بر روی این دستگاه قرار دارد. همواره خرید فن کویل باید به دقت انجام پذیرد چراکه در صورتی که بهترین چیلر نیز خریداری شده باشد، خرید فن کویل بی کیفیت، عدم کارایی کل سیستم را رقم خواهد زد.

تفاوت فن کویل با کولر گازی یا اسپیلیت

هرچند فن کویل و کولر گازی هر دو برای ایجاد سرمایش و گرمایش استفاده می شوند، اما تفاوت های مهمی از نظر ساختار، عملکرد، مصرف انرژی و کاربرد دارند:

نوع سیستم سرمایش و گرمایش

• کولر گازی (اسپلیت): از گاز مبرد (معمولاً فریون) برای ایجاد سرمایش و در برخی مدل ها برای گرمایش استفاده می کند.
• فن کویل: بر اساس گردش آب سرد (از چیلر) یا آب گرم (از بویلر یا پکیج) عمل می کند.

منبع هوای ورودی

• کولر گازی معمولاً هوای داخل ساختمان را به گردش درمی آورد.
• فن کویل می تواند از هوای تازه بیرون استفاده کند (در مدل های مجهز به دریچه هوای تازه)، بنابراین برای حفظ کیفیت و اکسیژن هوای داخلی گزینه بهتری است.

مصرف برق

• کولر گازی هم در یونیت داخلی و هم در یونیت خارجی از برق استفاده می کند، بنابراین مصرف برق بالاتری دارد.
• در فن کویل، یونیت داخلی تنها برای کارکرد فن از برق استفاده می کند و تأمین آب سرد یا گرم توسط چیلر یا بویلر انجام می شود که می تواند از انرژی های مختلف استفاده کند.

دامنه کاربرد

• اسپلیت معمولاً برای فضاهای کوچک یا یک اتاق خاص مناسب است.
• فن کویل ها برای فضاهای بزرگ، ساختمان های مسکونی چندواحدی، هتل ها، ادارات و مراکز تجاری کاربرد گسترده دارند.

تفاوت فن کویل و کولر گازی

قابلیت سرمایش و گرمایش در تمام فصول

• بیشتر کولرهای گازی تنها عملکرد سرمایشی دارند (هرچند برخی مدل ها دارای پمپ حرارتی برای گرمایش هستند).
• فن کویل با آب گرم و سرد کار می کند و به راحتی در تمام فصول سال قابل استفاده است.

تأثیر بر نمای ساختمان

• یونیت خارجی اسپلیت معمولاً در نمای ساختمان قابل مشاهده است و در تعداد زیاد، ظاهر نامناسبی ایجاد می کند.
• فن کویل ها یونیت خارجی مجزا ندارند و تجهیزات اصلی در موتورخانه یا پشت بام نصب می شوند و از دید پنهان هستند.

سیستم کنترل و نصب

• اسپلیت یک سیستم واحد است: یک یونیت داخلی به یک یونیت خارجی متصل می شود و برای سرمایش/گرمایش تنها یک فضا کاربرد دارد.
• فن کویل می تواند به صورت چندتایی در نقاط مختلف ساختمان نصب شده و هر واحد به صورت مستقل کنترل شود.

💡 نتیجه گیری: اگر به دنبال سیستم تهویه ای برای یک فضای کوچک هستید، کولر گازی انتخاب ساده و سریع است؛ اما برای فضاهای بزرگ و نیاز به کنترل مستقل دما در بخش های مختلف، فن کویل گزینه کارآمدتر و اقتصادی تری خواهد بود.

برندهای معروف فن کویل در ایران

در بازار ایران برندهای مختلف داخلی و خارجی فن کویل عرضه می شوند که هر یک از نظر کیفیت، راندمان و خدمات پس از فروش تفاوت هایی دارند. از شناخته شده ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساراول (Saravall) – یکی از قدیمی ترین تولیدکنندگان داخلی تجهیزات تهویه مطبوع با کیفیت ساخت بالا.
• سرماآفرین (Sarma Afarin) – تولیدکننده معتبر داخلی با تنوع مدل های فن کویل سقفی، زمینی و کاستی.
• ساران (Saran) – برند ایرانی با قیمت رقابتی و کیفیت مناسب برای پروژه های مسکونی و اداری.
• تهویه (Tahvieh) – تولیدکننده مطرح سیستم های تهویه مطبوع در ایران با سابقه طولانی.
• مدیا (Midea) – برند بین المللی شناخته شده با محصولات متنوع و راندمان بالا.
• ال جی (LG) – برند معتبر کره ای با طراحی مدرن و عملکرد بهینه.
• گری (Gree) – برند محبوب چینی با قیمت مناسب و کارایی خوب.

💡 نکته: انتخاب برند مناسب فن کویل باید بر اساس ظرفیت مورد نیاز، شرایط آب وهوایی، بودجه، و خدمات پس از فروش انجام شود تا بهترین بازده و عمر مفید دستگاه تضمین گردد.

خرید اینترنتی انواع مختلف فن کویل با قیمت مناسب از دیجی کالا

جمع بندی

فن کویل ها از مهم ترین تجهیزات تهویه مطبوع به شمار می روند که امروزه برای سرمایش و گرمایش ساختمان های مسکونی، اداری، تجاری و هتل ها به کار گرفته می شوند. این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

• فن دمنده که وظیفه تأمین و گردش هوای مورد نیاز را بر عهده دارد.
• کویل (مبدل حرارتی) که از لوله های مسی و فین های آلومینیومی ساخته شده و با عبور آب سرد یا گرم، عملیات خنک سازی یا گرم کردن هوا را انجام می دهد.

در مدل های سقفی، فن کویل به صورت توکار در سقف کاذب نصب می شود که علاوه بر زیبایی ظاهری، موجب کاهش سر و صدا نیز می گردد و به همین دلیل گزینه ای ایده آل برای فضاهای مسکونی است. مدل های زمینی یا دیواری نیز بسته به نیاز، بیشتر در محیط های اداری، بیمارستان ها، مدارس و فضاهای آموزشی استفاده می شوند.

💡 نکته پایانی: انتخاب نوع و ظرفیت فن کویل باید با توجه به ابعاد فضا، شرایط آب وهوایی، بودجه، و طراحی سیستم تاسیسات انجام شود. مشاوره با متخصصان تاسیسات پیش از خرید، می تواند در افزایش راندمان، کاهش مصرف انرژی و طولانی تر شدن عمر دستگاه تأثیر زیادی داشته باشد.